دید پروازی چیست؟

دید (Visibility)

تعریف دید: دید عبارت است از حداکثر فاصله ای که یک جسم معمولی را در روز و یک جسم نورانی را در شب با چشم غیر مصلح بتوان تشخیص داد.
کم شدن دید و سقف ابر در پرواز حائز اهمیت است. کاهش دید معمولا در اثر دو پدیده(آبی و خاکی ) بوجود می آید.

انواع دید:

1. دید افقی (Horizontal visibility) :

این دید توسط هواشناس در اختیار کارکنان پروازی قرار می گیرد در هر ایستگاه هواشناسی نقطه نشانه هایی را برای تخمین مقداری دید افقی تعیین می کنند و آنها را روی نقشه (Visibility chart) رسم کرده و مورد استفاده قرار می دهند.

2. دید عمودی (vertical visibility) :

حد اکثر ارتفاعی که هواشناس بالای سر خود را می بیند(بر حسب پا) زمانی که آسمان محل پرواز یا ایستگاه هواشناسی به علت وجود مه، گرد و خاک یا طوفان و غیره دیده یا تشخیص داده نشود(sky is invisible)

3. دید در امتداد باند (R.v.R) (Runway visual range) : حداکثر فاصله دید افقی در امتداد باند پرواز

4. دید مورب (S.R.V)(Slant range visibility) :

مقدار مسافتی که خلبان هنگام نشستن در روی باند اندازه گیری تخمین می زند. دید مورب برای نشستن هواپیماها مخصوصا جت بسیار حائز اهمیت است زیرا گاهی توسط پدیده هایی مانند مه، ابرهای پایین، دود و گرد و خاک کاهش می یابد. اغلب اختلاف زیادی بین دید مورب و دید افقی وجود دارد.

5. دید پروازی (Air to Air Vis) (flight visibility) : حداقل دید خلبان در حال پرواز.

عوامل کاهش دهنده دید:

1. پدیده های آبی (Hydrometeors) : شامل انواع مه، ابرها و بارندگی.

2. پدیده های خاکی (Lithometeors) : شامل گرد و خاک، طوفان شن یا خاک، دود و فعالیت های آتشفشانها

پدیده های آبی (Hydrometeors)

مه(fog):

عبارتست از ذرات ریز آب، کریستالهای برف یا یخ معلق در هوا نزدیک سطح زمین، یکی از مخاطرات جوی در پرواز محسوب می شود که بیشترین خطر آن هنگام برخواستن و نشستن وسایل پروازی می باشد.

کاهش دید گاهی حتی به صفر هم می رسد تنها اختلاف مه با ابر استراتوس در ارتفاع آن است، در صورتی که مه از 50 پایی زمین بالا تر برود به آن استراتوس می گویند.

شرایط تشکیل مه:

رطوبت کافی (اختلاف دما و دمای نقطه شبنم کمتر از 2 درجه سانتیگراد یا 4 درجه فارنهایت)

وجود هسته تراکم

باد ملایم

عوامل خنک کننده جهت وقوع تراکم

در مناطق صنعتی به علت فراوانی هسته های تراکم، مه بیشتر تشکیل می شود.

مخلوط دود با مه را مه دود(smog) می گویند که علاوه بر کاهش دید برای سلامتی انسان نیز مضر است.

توجه : شایان ذکر است که علت خطرناک بودن مه، سرعت تشکیل آن می باشد.

انواع مه: مه ها بر حسب چگونگی تشکیل، طبقه بندی می شوند

مه تشعشعی یا مه زمینی (Radiation fog)(Ground fog):

این مه در زمین های نسبتا هموار، در شبهای سرد و مرطوب و باد آرام در اواخر شب و صبح زود تشکیل می شود(سرمای حاصله در نتیجه تشعشع حرارتی زمین است) در مه تشعشعی معمولا مرکز پر فشار و وارونگی(Inversion) دما وجود دارد.

مه تشعشعی بر اثر دو عامل از بین می رود:

نور آفتاب

وزش باد: سرعت باد بیش از 10 نات مه را پراکنده یا تبدیل به استراتوس می نماید.اگر بالای مه ابر باشد دید آهسته افزایش می یابد.

مه انتقالی (Advection fog):

این مه در اثر حرکت هوای گرم و مرطوب روی زمین سرد در مناطق ساحلی بوجود می آید. سرعت باد تا 15 نات باعث تقویت این مه و سرعت بیش از 15 نات آن را از بین می برد. در طی روز و شب ناگهان تشکیل می شود. وقوع آن در فصل زمستان متداولتر است.ضخامت و مقاومت این مه از مه تشعشعی بیشتر می باشد این مه راwind fog ویا sea fog می گویند

مه بالا رونده یا مه کوهستانی(up slop fog):

این مه در اثر حرکت هوای پایدار و مرطوب از یک سطح شیبدار بوجود می آید. مه بالا رونده نیاز به باد متوسط تا شدید دارد بنا براین به آن (wind fog)هم می گویند در شریطی که آسمان ابری باشد احتمال بوجود آمدن این مه بیشتر است. در ایران اغلب در ارتفاعات البرز و زاگرس تشکیل می شود

مه جبهه ای(precipitation – induced fog) or (frontal fog)

مه جبهه ای در داخل توده هوای سرد زیر جبهه گرم تشکیل می گردد بدین طریق زمانی که باران یا باران ریزه گرم وارد لایه خنک تر در سطح زمین می شود، گرمای نهان باعث تبخیر مجدد شده و مه جبهه ای بوجود می آید. اینگونه مه اغلب در زمستانها همراه با جبهه گرم با غلظت و تراکم زیاد اتفاق می افتد. منطقه وسیعی را می پوشاند و تا زمانی که جبهه در منطقه فعال است ادامه خواهد داشت.

مه یخی یا کریستالی:( Ice fog)

اغلب در دمای منفی 20درجه سانتیگراد یا کمتربا هوای مرطوب و آرام تشکیل می شود( بیشتر در مناطق منجمده) کانتریل نوعی مه یخی است که در اثر سرد شدن بخار داغ خروجی از اگزوز هواپیما در سطوح فوقانی بوجود می آید

مه بخاری (مه تبخیری- مه دودی) Steam fog

حرکت هوای سرد روی آب نسبتا گرم باعث تشدید عمل تبخیر از سطح آب شده که حالت تراکم را بوجود می آورد. مه تبخیری مانند دود از سطح آب صعود می کند، بنابراین به آن دود دریا(sea smoke) نیز می گویند. بیشتر در فصل پاییز روی رودخانه ها، دریاچه ها و در زمستان در مناطق قطبی تشکیل می شود.

*تنها مهی که توربلانس و یخبندان دارد.

ابرها(clouds)

در ابرهای کم ضخامت دید پروازی و دید مورب به 500 تا 700 متر و در ابرهای ضخیم با حجم زیاد تاصفر تقلیل می یابد( در ابرهای استراتوس و نیمبو استراتوس)

بارندگی(precipitation)

در بارندگی، جو تا حدودی تیره می شود که کاهش دید بستگی به قطره قطره و اندازه آن در حجم معینی دارد. در باران ریزه(drizzle) کاهش دید بیشتر است.قطرات باران بطور عادی تقریبا 250 میکرون قطر دارند در ابرهای CBبه علت حرکات صعودی و نزولی شدید با درشت شدن قطرات رگبار بوجود می آید.

در این حالت دید به شدت کاهش می یابد. ریزش برف(رگباری) دید را بیشتر از باران کاهش می دهد. اگر باد شدیدی روی زمین پوشیده از برف بوزد ذرات برف را از سطح زمین به طرف بالا پراکنده می کند که موجب کاهش دید می گردد.

کاهش دید در کولاک برف از زمین تا سطح افق را(Drifting snow) و بالاتر از سطح افق را (Blowing snow) می نامند.

ریزش تگرگ باعث کم شدن دید می شود. تگرگ فقط از ابر CB و بصورت رگبار ریزش می کند.

پدیده های خاکی(Lithometeors)

هیز (Haze)

وجود ذرات ریز معلق در هوا، از جمله خاک، نمک، دود و غیره پدیده هیز را تشکیل می دهند. این پدیده در هوای پایدار با رطوبت نسبی کمتر از 80 درصد تشکیل می شود و دید محدودیتی ندارد.

*دید در هیز غلیظ کمتر از 1000 متر حتی به صفر هم می رسد.

شن و گرد و خاک بالا رونده(Sand or rising dust)

ناپایداری هوا با باد نسبتا شدید باعث بالا رفتن گردو خاک یا شن شده که دیدگاهی به کمتر از 1000 متر تقلیل یابد، طوفان گرد و خاک یا طوفان شن گزارش می شود. در ایران این طوفانها بیشتر در مناطق جنوب شرق، مرکزی و جنوب غرب مشاهده می شود